برای شروع یک زندگی مشترک، اول برخی امکاناتی فراهم باشد که یکی از مهم‌ترین آنها وجود منزل یا مسکن مناسب است. طبق قانون مدنی، تهیه‌ی یک منزل به همراه اثاثش به عهده‌ی مرد است و تا زمانی که مرد این امکانات را فراهم نکرده باشد، زن هم می‌تواند برخی تکالیف شرعی و قانونی خود را در برابر مرد انجام ندهد.
وقتی یک زوج باهم ازدواج می‌کنند، زیر یک سقف در کنار هم زندگی می‌کنند تا برای یکدیگر تکیه گاه و مظهر آرامش باشند. خانه مکانی است که این همدلی و همراهی بین زن و شوهر را ممکن می‌کند. اما گاهی اوقات این زندگی مشترک نه تنها موجب همدلی زوجین نمی‌شود بلکه دعوا و مرافعه را به همراه دارد. در چنین شرایطی ممکن است دختر و پسر به دلایلی نتوانند از هم طلاق بگیرند اما زن خواستار سکونت در منزلی جدا از همسر خود باشد. جالب است بدانید که با رای دادگاه، الزام به تهیه مسکن برای خانم به گردن مرد می‌افتد.
بر اساس قانون مدنی، مرد وظیفه دارد تا در قالب پرداخت نفقه، مسکنی مستقل و متناسب با زوجه تهیه کند. در غیر این صورت، خانم می‌تواند دادخواست الزام به تهیه مسکن دهد. برای اعمال این دادخواست، زوجه به یکی از دفاتر قضایی می‌رود و با نوشتن مشخصات خود و همسرش و شرح خواسته‌ی خود، نمونه‌ای از دادخواست الزام زوج به تهیه مسکن را ارائه می‌دهد.
در این هنگام همسر (مرد) موظف است تا برای شروع زندگی با زوجه، مسکنی مستقل به همراه اثاث تهیه کند تا هردو بتوانند زندگی مشترک خود را در خانه‌ای مستقل آغاز کنند. البته در بسیاری از موارد این دختر است که جهیزیه را تهیه می‌کند و این جهیزیه می‌تواند کامل یا فقط شامل خرده اثاث منزل باشد. فراهم کردن منزل، جهیزیه و نیازهای مالی زوجه و فرزندان در قالب نفقه به عهده مرد است. اما در شرایطی، به دلیل مشکلات اقتصادی و غیره، مرد نمی‌تواند این امکانات را فراهم کند و امکان یک زندگی مشترک و مستقل برای زن و شوهر از بین می‌رود.
در این صورت زن می‌تواند دادخواست تهیه منزل مستقل را ارائه کند و در صورتی که مرد قبول نکرد یا توانایی انجام این دادخواست را نداشت، از یکدیگر طلاق بگیرند. بنابراین آگاهی زوجه از طریقه‌ی ارائه این دادخواست به او کمک می‌کند تا به راحتی درخواست تهیه مسکن مستقل بدهد.
اگر مرد مسکن مناسب تهیه نکرده باشد زوجه می‌تواند از حق حبس استفاده کند. زیرا تهیه مسکن مناسب از وظایف مرد است و انجام ندادن آن موجب ایجاد این حق برای زوجه می‌شود. بهتر است خانم قبل از ارائه درخواست خود برای الزام به تهیه مسکن یا حبس زوج، با وکیل خانواده یا وکیل حقوقی متخصص مشورت کند تا دچار مشکل نشود. چنانچه آقا با وجود صدور حکم دادگاه بر مبنای الزام به تهیه مسکن، باز هم منزلی متناسب با زوجه تهیه نکند، خانم می‌تواند از طریق کیفری امر را پیگیری کند و از یک دادگاه با صلاحیت گواهی عدم امکان تمکین را بگیرد. با کمک گرفتن از وکیل حقوقی و معتبر این رویه سریع‌تر و بدون مشکل انجام می‌شود.
حق حبس اختیاری است که با توجه به برخی شرایط به طرفین داده می‌شود. به عنوان مثال اگر زوج به وظایف خود مانند تهیه مسکن عمل نکند، زوجه با اخذ حق حبس، مرد را در شرایطی می‌گذارد که به تعهدات خود عمل کند. حق حبس جزو مبحث‌های حقوقی است که به تازگی خانواده‌های زیادی با آن سروکار دارند. این مسئله قانونی از حساسیت بالایی برخوردار است و چگونگی انجام تعهدات زن و شوهر بستگی به آن دارد.
وظایف زناشویی فقط به این معنا نیست که زن خانه داری کند فرزندان را بزرگ کند. بلکه مرد نیز وظایفی دارد که باید تمام و کمال آنها را انجام دهد. مانند تهیه مسکن و پرداخت مهریه. تا زمانی که آقا مهریه را کامل پرداخت نکرده، زن می‌تواند از انجام وظایف خود در زندگی مشترک مانند زندگی کردن در منزل همسرش، خانه داری و پذیرش شرایط زندگی خودداری کند.
با توجه به اینکه این حق فقط در قواعد مربوط به عقد بیع پیش بینی شده است، باید گفت که بیشتر حقوق دانان بر این باورند که این ماده مختص بیع نیست بلکه در تمام عقود معوض وجود دارد. برخی فعالان حوزه حقوق از حق حبس به عنوان احتباس و حق امتناع نیز یاد می‌کنند.
در برخی موارد حتی بعد از اینکه مرد حکم الزام به تهیه مسکن را از دادگاه دریافت می‌کند، از تهیه منزل سر باز می‌زند یا خانه‌ای را در اختیار زوجه می‌گذارد که از هر نظر مورد تایید نباشد. در این شرایط خانم درخواست کیفری نفقه را مطرح می‌کند و گواهی عدم امکان تمکین می‌گیرد. هنگامی که این اتفاق بیفتد، حبس زوج نیز پیش بینی می‌شود. مجازاتی که برای عدم تهیه مسکن صادر می‌شود با توجه به شرایط پرونده‌های مختلف زن و شوهرها، متفاوت است.
اگر زن دادخواست پرداخت نفقه داده باشد و مرد آن را پرداخت نکند، زن می‌تواند از دادگاه حکم طلاق بگیرد و مرد چاره‌ای جز توافق ندارد. بنابراین اگر الزام به تهیه مسکن صورت بگیرد و آقا از انجام آن سرپیچی کند، خانم می‌تواند با اثبات سرپیچی مرد از تهیه مسکن مناسب، مطالبه نفقه یا طلاق را داشته باشد.
به طور خلاصه ترک انفاق یعنی خودداری کردن از پرداخت نفقه‌ی همسر یا افراد واجب النفقه. فرد واجب النفقه، فردی است که نفقه یا به اصطلاح خرجی وی باید پرداخت شود. الزام به تهیه مسکن جزو نفقه زوجه است که مرد باید آن را تهیه کند. در غیر این صورت مورد مذکور ترک انفاق کرده است چراکه منزلی در خور همسرش که جزو نفقه او بوده را تهیه نکرده است.
برخی از حقوق مانند مهریه و نفقه فقط مختص به بانوان است یعنی شوهر مکلف به انجام آنهاست. مهریه بستگی به شرایط آقا دارد که بتواند آن را پرداخت کند یا خیر. اما نفقه هیچ ربطی به شرایط مالی زوج ندارد و بر اساس شرایط زن تعیین می‌شود. در اصل شأن و جایگاه اجتماعی زن است که نفقه را تعیین می‌کند و ربطی به پولدار بودن یا نبودن مرد ندارد. نفقه هر چیزی که باشد، اگر مرد آن را تهیه نکند ترک انفاق کرده است.
لایحه دفاعیه، تکمیل کننده‌ی دادخواست تهیه مسکن است. همانطور که گفتیم اگر مرد منزل مناسب و مستقلی را برای زوجه تهیه نکند، زوجه دادخواست الزام به تهیه مسکن را می‌دهد که می‌تواند این دادخواست را در قالب لایحه دفاعیه بدهد که لایحه بسیار پرکاربردی است. در این بخش زن می‌تواند خودش این لایحه را بنویسد و خواسته‌هایش را در آن ذکر کند یا به وکیل حقوقی‌اش بسپارد که آن را بنویسد.
طبق ماده 1107 پرداخت نفقه از وظایف مرد است که تهیه مسکن نیز جزو همین نفقه است. در صورتی که مرد مسکن را تهیه نکند، زن می‌تواند به دادگاه درخواست بدهد و مرد را محکوم به پرداخت نفقه کند. اگر همچنان مرد مسکن را تهیه نکرد، زوجه با توجه به حقوق دوازده گانه و شرایط پرداخت نفقه می‌تواند درخواست طلاق را ارائه دهد.
بر اساس قانون جمهوری اسلامی، دادخواست الزام به تهیه مسکن یکی از امتیازها و ابزارهای زنان است که با استفاده از آن بتوانند از حقوق خود در رابطه با مسکن دفاع کنند. طبق آن، زوجه می‌تواند دادخواست الزام به تهیه مسکن توسط زوج را بدهد و از دادگاه تقاضای الزام خوانده به تهیه مسکن جداگانه کند. مرد نیز موظف است منزلی در شأن زوجه تهیه کند که تشخیص آن به عهده‌ی دادگاه خانواده است.
این امر مهم است که این حق برای زوجه فقط در مواردی امکان پذیر است که توافقی بین زن و شوهر در رابطه با تهیه مسکن مستقل صورت نگرفته باشد و یا مرد این توافق را نقض کرده باشد. در این شرایط نیز دادگاه خانواده با بررسی وضعیت، تصمیم‌گیری می‌کند.
در ادامه متنی را می‌گذاریم که زوجه آن را در دادخواست الزام به تهیه مسکن مناسب نوشته است: «جناب ……. با سلام براساس مدلول ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی مطالب ذیل رسما و قانونا به شما ابلاغ می گردد" همانطور که مستحضرید اینجانبه مطابق عقد نامه رسمی موجود همسر شرعی و قانونی و دائمی شما می باشم با توجه به اینکه مطابق مقررات قانون مدنی زوجه مکلف به تهیه مسکن مستقل به انضمام اسباب و لوازم آن به منظور تمکین می باشد و با توجه به اینکه از حدود ۴ سال پیش با تخلیه و تحويل محل مورد اجاره تاکنون از تهیه مسکن و اسباب و لوازم آن تاکنون استنکاف نموده و بنده را بلاتکلیف رها نموده اید لذا با ارسال اظهارنامه حاضر آمادگی خود را به منظور تمکین اعلام داشته از شما تقاضا می گردد در ظرف مدت یک هفته از تاریخ ابلاغ نسبت به تهیه مسکن مستقل و اسباب و لوازم آن اقدام نمایید در غير اينصورت ناگزیر از اقدام از طریق مراجع قضائی می باشم»
