در قانون اسلامی با ازدواج زوجین، حقوقی بر عهده هر یک از دو طرف واگذار می شود که با توجه به آن هر یک از زوجین باید تمام تلاش خود را در این راستا انجام دهند تا بتوانند تمامی تکالیف و وظایف خود را نسبت به یکدیگر به خوبی به جا آورند. یکی از مهم ترین تکالیف و وظایف یک مرد در مقابل زن پرداخت نفقه است. با توجه به ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی و شرعی، تمامی نیازهای لازم و ضروری زن برای زندگی از جمله خوراک، مسکن، پوشاک، اثاثیه و خدمه جزء نفقه به شمار می روند. درواقع مرد باید تمامی این موارد را برای خانم خود فراهم سازد. اگر بخواهیم ساده تر بگوییم، نفقه خرج و مخارج زن است که برعهده همسر وی می باشد. جالب است بدانید که نفقه فرزندان نیز بر عهده مرد بوده و تنها مختص همسر نمی باشد. در ادامه همراه ما باشید تا با طریقه درخواست نفقه آشنا شده و در مورد میزان نفقه و نفقه فرزند اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهیم.
با توجه به قوانین جمهوری اسلامی اگر زوجه نتواند به هر دلیلی نفقه خود را از مرد دریافت کند می تواند به راحتی آن را مطالبه نماید. در این صورت می تواند از دو طریق دادگاه خانواده و دادگاه کیفری نسبت به درخواست نفقه اقدام کند:
در این روش زوجه ابتدا باید به دادگاه خانواده مراجعه کند تا دادخواست حقوقی خود را با موضوع درخواست برای پرداخت نفقه به دادگاه خانواده تقدیم نماید. در این میان باید مدارک شناسایی، سند ازدواج، تمام اسناد مثبته ادعای خود را به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه کرده و دادخواست خود را ثبت کند. پس از ثبت داد خواست برای رسیدگی به پرونده توسط مراجع قضایی یک وقت برای او تعیین می شود. در این مدت تمامی اظهارات طرفین و شهود مورد بررسی قرار می گیرند تا پس از آن حکم لازم صادر شود. اگر حکم به پرداخت نفقه برای زوجه ثابت گردد، در این صورت مرد ملزم به پرداخت نفقه خواهد بود.
اگر به هر دلیلی مرد از پرداخت نفقه به همسر خود اجتناب کند و یا حتی پس از دستور دادگاه نیز هیچ نفقه ای به همسر خود پرداخت ننماید، زوجه می تواند درخواست خود را به دادگاه کیفری ارائه کند. در این صورت به جای ارائه مدارک به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یک شکواییه و یا دادخواست کیفری آماده می شود و سپس ثبت می گردد. در این روش تمامی موارد با سرعت بالاتری انجام می شوند تا در کمترین زمان ممکن مقام قضایی بتواند درمورد آن اظهار نظر نماید.
علاوه براین، در این روش شاکی و یا وکیل قانونی می توانند پیگیری سریع تری داشته باشند تا پرونده تکمیل گردد. از آن جایی که اثبات شکایت در مورد نفقه دارای پیچیدگی های بسیاری است، بهتر است به منظور جلوگیری از رد شکایت زوجه و یا هرگونه اقدام با یک وکیل مجرب صحبت کنید تا بتوانید در این زمینه با مشورت های او به بهترین نتیجه دست پیدا کنید.
توجه داشته باشید که رسیدگی به تمامی دعاوی حقوقی و کیفری نیازمند پرداخت هزینه هایی می باشد. هزینه دادرسی به نهادهای دولتی و حاکمیتی پرداخت می شود تا پرونده را تکمیل نمایند. زوجه در هنگام درخواست برای مطالبه نفقه باید هزینه دادرسی را پرداخت کند. همچنین می تواند هزینه دادرسی پرداخت شده را به عنوان خسارت از دادگاه مطالبه کند. اما این جزء مواردی است که در آن مرد محکوم به پرداخت نفقه می شود.
هزینه دادرسی با توجه به نحوه شکایت به دادگاه های خانواده و دادسراهای عمومی تعیین می شود. اما در حالت کلی هزینه های پرداخت شده مانند ثبت شکایت، صدور رأی به مرحله اجرا و حتی تعرفه های حق الوکاله وکیل، تمامی هزینه های کارشناسی و ثبت شکواییه توسط سازمان برنامه و بودجه تعیین می شوند. با توجه به ماده پنجاه و سه قانون حمایت از خانواده اگر مرد از پرداخت نفقه اجتناب کند، به حبس تعزیری بیش از شش ماه تا دو سال محکوم می شود.
میزان نفقه حدود خاصی ندارد و زوجین خود در این مورد به توافق می رسند تا بر طبق توافق به عمل آمده نفقه پرداخت شود. اگر زوجین نتوانند خود میزان نفقه را تعیین نمایند، یک کارشناس مجرب در این زمینه مقدار آن را تعیین خواهد کرد. توجه داشته باشید که میزان نفقه برای تمامی خانم ها به صورت یکسان معین نمی شود. بلکه میزان تحصیل و جایگاه اجتماعی یک خانم در تعیین میزان نفقه تأثیر بسزایی دارند. به همین دلیل است که مبلغ مشخصی برای نفقه تعیین نشده است.
یکی از مهم ترین مواردی که در این میان مدنظر قرار می گیرد، این است که آیا در زمان قهر بودن نفقه به خانم تعلق می گیرد؟ همان طورکه می دانید دعوا و مشاجره در تمامی خانواده ها یک امر طبیعی است. اگر زن در دوران قهر باشد و خارج از منزل همسر خود یا منزل پدری اقامت داشته باشد، نفقه او چگونه پرداخت خواهد شد. در این صورت زن می تواند به مراجع قضایی مراجعه کرده و از این طریق نسبت به درخواست نفقه اقدام کند.
اما توجه داشته باشد که این امر نیز نیازمند اجرا شدن شرایطی است به گونه ای که همسر زن متهم به عدم تمکین نباشد. شاید برای شما نیز جالب باشد که عدم تمکین به چه معناست، عدم تمکین به این معنا است که زن به وظایف خود در مقابل همسر پای بند نیست، در این صورت همسر او می تواند به دلیل عدم تمکین از پرداخت نفقه اجتناب نماید.
همان طورکه در بخش قبل اشاره کردیم، مرد علاوه براین که باید نفقه همسر خود را پرداخت کند ملزم به پرداخت نفقه فرزند نیز می باشد. پدر خانواده وظیفه دارد برای تمامی فرزندان خود که زیر سن بلوغ هستند و یا در صورت رسیدن به سن بلوغ و نداشتن شرایط مناسب شغلی و مالی نفقه لازم را پرداخت نموده و تمامی هزینه های آن ها را متقبل شود. همان طور که برای زن میزان معینی از نفقه وجود ندارد، برای فرزندان نیز چنین است و کارشناس مربوطه براساس قوانین و شرایط مختلف نفقه فرزندان خانواده را تعیین می کند.
از مهم ترین مسائل در مورد نفقه فرزندان نحوه پرداخت آن پس از طلاق است. اگر به هر دلیلی پدر و مادر از یکدیگر جدا شوند، نفقه فرزند بر عهده پدر خواهد بود که در مورد فرزندان دختر و پسر متفاوت می باشد. پدر باید نفقه فرزند دختر را تا قبل از ازدواج او پرداخت کند اما برای فرزند پسر، پدر وظیفه دارد تنها تا سن هجده سالگی نفقه فرزند پسر را پرداخت نماید. همچنین اگر پسر به ادامه تحصیل بپردازد و توانایی مالی لازم برای تأمین مخارج زندگی خود را نداشته باشد، پدر باید به پرداخت نفقه ادامه دهد. درغیر این صورت پدر وظیفه ای برای تقبل هزینه آن ها نخواهد داشت. توجه داشته باشید که اگر پدر فرزند در قید حیات نباشد، اجداد پدری باید وظیفه پرداخت نفقه را برعهده بگیرند.
شرایط پرداخت نفقه از مهم ترین مواردی است که باید به آن توجه کنید تا بدانید در چه صورتی استحقاق دریافت نفقه را دارید. توجه داشته باشید که زوجه باید در عقد نکاح دائم با مرد باشد تا بتواند نفقه مورد نیاز خود را از مرد دریافت کند. با توجه به این مورد می توان نتیجه گرفت که در عقد موقت دریافت نفقه ممکن نیست. یکی از مهم ترین شروط اصلی برای دریافت نفقه تمکین زوجه است.
بدین صورت که اگر زوجه همسر خود را تمکین کند، می تواند نفقه لازم را دریافت کند، درغیر این صورت زوج می تواند شکایت کند و با رأی عدم تمکین زوجه از پرداخت نفقه اجتناب کند. توجه داشته باشید که برای تمکین و یا عدم تمکین توسط زوج، باید دلایل کافی را در دست داشته باشد. یکی از نکات مهم در این زمینه آن است که اگر در هنگام عقد موقت، پرداخت نفقه یکی از شروط لازم آن باشد، زوج باید نفقه را به همسر خود پرداخت کند.
در برخی موارد ممکن است زوج به دلیل عدم داشتن توانایی مالی لازم امکان پرداخت نفقه را نداشته باشد. در این صورت نفقه با توجه به توانایی مالی فرد قسط بندی می شود. توجه داشته باشید که ضمانت اجرای حقوقی و کیفری در صورت عدم پرداخت نفقه توسط مرد در نظر گرفته شده‌اند تا در صورت عدم پرداخت نفقه ضمانت های اجرایی مصوب گردند.
توجه داشته باشید که عدم پرداخت نفقه می تواند یکی از دلایلی باشد که زن می تواند با توجه به آن درخواست طلاق داشته باشد. یکی از مهم ترین موارد این است که آیا در دوران عقد، نفقه به زوجه تعلق می گیرد یا خیر؟ ازآن جایی که هنوز زندگی مشترک بین زن و مرد در دوره عقد تشکیل نشده است، امکان پرداخت نفقه وجود ندارد. اما اگر در دوران عقد رابطه جنسی برقرار گردد، زن حق دریافت نفقه را خواهد داشت.
سخن پایانی
در قانون اسلامی، مرد وظیفه دارد تمامی مخارج زوجه خود را تامین کند. در برخی موارد، مرد از پرداخت هزینه ها سرباز می زند، در این صورت زوجه می تواند با در دست داشتن دلایل لازم برای عدم دریافت نفقه، درخواست لازم را فراهم ساخته و آن را به مراجع قانونی ارائه کند. پس از آن، تمامی موارد مورد بررسی قرار گرفته و حکم نهایی صادر می شود. در این میان، بهره گیری از تجارب وکلای ماهر در این زمینه اهمیت دارد تا بتوانید به روش اصولی درخواست خود را بدون احتمال رد شدن به مراجع قانونی تحویل دهید و نفقه خود را دریافت نمایید.
