پرداخت دیه در قانون اسلام یکی از مهم‌ترین قوانینی است که به آن پرداخته شده است. با توجه به بخشنامه مربوط به سال ۱۴۰۲ دیه کامل یک انسان برابر با ۹۰۰ میلیون تومان می باشد که این مقدار تنها برای ماه های عادی است. میزان دیه کامل در ماه های حرام متفاوت بوده و افزایش می یابد. یکی از مهم‌ترین مواردی که در این میان به آن توجه شده است این است که در چه شرایطی دیه مرد و دیه زن با یکدیگر متفاوت بوده و در چه مواقعی یکسان می باشند. در برخی موارد دیه تنها به اعضای آسیب دیده تعلق می گیرد. در این صورت دیه هر یک از اعضا با توجه به دیه کامل انسان مشخص می شود. در ادامه همراه ما باشید تا شما را با مفهوم دیه و مقدار تعیین شده آن برای زن و مرد در سال 1402 آشنا سازیم.
دیه از مهم ترین مجازات هایی است که در قانون اسلامی در نظر گرفته شده است. در ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی دیه مال معینی می باشد که در شرع مقدس به موجب جنایت غیرعمدی بر نفس، منفعت، عضو و یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهت دارای قصاص نیست مقرر شده است. با توجه به این تعریف میتوان گفت که جرایم غیرعمدی، تصادف، آسیب به جان و اعضای بدن و هرگونه منافع دیگر را شامل می شود. دراین‌صورت مجرم باید دیه را به شخص بزه و یا ورثه او پرداخت کند. البته در مورد جرایم عمدی و ضرب و جرح نیز دیه وجود دارد.
اگر دیه از نوع عمدی باشد و نتوان مرتکب را قصاص کرد، دراین‌صورت برای جبران آن دیه پرداخت می شود. اگر حکم قصاص برای یک جرم صادر شود اما فرد بزه دیده و یا اولیای دم به دریافت دیه راضی گردند، دراین‌صورت فرد می تواند با پرداخت دیه از حکم قصاص دوری کند. از مهم ترین موارد، نحوه تعیین میزان و نرخ دیه می باشد که سال به سال تغییر می کند.
تورم موجود در کشور باعث تغییر مبلغ تعیین شده برای دیه می شود. میزان دیه در هر سال با سال قبل آن متفاوت باشد. نرخ قیمت دیه کامل انسان در هر سال با توجه به درصد تورم اعلام شده ازسوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و با توجه به نظر کارشناسان اعلام می‌گردد و سپس در اختیار رئیس قوه قضاییه قرار می‌گیرد تا پس از موافقت آن را به اطلاع عموم برساند.
در مواقعی که فرد فوت می شود دیه کامل انسان به او تعلق می گیرد. مبلغ دیه کامل انسان اهمیت زیادی دارد چرا که دیه سایر اعضای بدن نیز بر مبنای آن مصاحبه می شوند. علاوه بر این، فردی که محکوم به پرداخت دیه است، باید مبلغ دیه را با نرخ روز پرداخت کند. حتی اگر سال محکومیت با سال پرداخت آن تفاوت داشته باشد. دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۲ برابر با ۹۰۰ میلیون تومان است یعنی اگر فردی باعث فوت شخص دیگری گردد، باید مبلغ ۹۰۰ میلیون تومان برای او دیه بپردازد که این میزان در ماه های حرام نیز افزایش پیدا می کند.
مبلغ تغلیظ شده دیه در ماه های حرام برابر با یک سوم از دیه کامل انسان است. در حالت کلی میتوان گفت هزینه ای معادل ۳۰۰ میلیون نیز به دیه کامل اضافه شده و مبلغ به ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان افزایش می یابد.
دیه اعضای بدن به صورت جداگانه و درصدی از دیه کل یک انسان کامل محاسبه می شوند. نرخ محاسبه دیه هر عضو از بدن توسط قاضی مشخص می‌گردد. در ادامه شما را با برخی از مبالغ دیه اعضای بدن آشنا خواهیم ساخت. همان‌طورکه می دانید معمولاً آسیب به هر یک از اعضای بدن در زمان تصادف صورت می‌گیرد. اگر در زمان تصادف هر یک از اعضای بدن دچار آسیب شدند دیه با توجه به نوع آسیب و عضو آسیب دیده تعیین می‌گردد دراین‌صورت راننده باید هزینه ای را بابت دیه برای او پرداخت کند.
پس از اینکه پلیس راهنمایی و رانندگی از تمامی تصادف گزارش لازم را تهیه کرد، شرکت بیمه و یا صندوق تأمین خسارت های بدنی حداقل نصف دیه از اعضای بدن را پرداخت می‌کنند. پس از آن با مشخص شدن مبلغ دقیق، باقی آن نیز توسط حق بیمه پرداخت می‌گردد.
دیه قطع شدن و یا ایجاد آسیب به هر یک از اعضا که به صورت دوگانه و یا دوتایی در بدن وجود دارند، معادل نصف دیه کامل انسان است. اما ازآن‌جایی‌که در قانون مجازات اسلامی شکستگی در دسته جراحت ها قرار می‌گیرد با توجه به قوانین پرداخت دیه به عنوان جراحت محاسبه شده و به صورت ۱۰ درصد از دیه کامل عضو محاسبه می گردد. در حالت کلی دیه شکستگی استخوان دست اگر به صورت کامل التیام بیابد حدود ۴۸ میلیون تومان و اگر قابل برگشت به حالت قبلی نباشد ۷۵ میلیون تومان است که با توجه به شرایط ممکن است کم تر و یا بیشتر شود.
اگر هر یک از کتف های شما دچار شکستگی شوند حدود ۴ درصد از دیه سال ۱۴۰۲ برای هر کدام از کتف های شما تعلق خواهد گرفت.
دیه شکستن استخوان پا، یک پنجم دیه و یا معادل ۹۰ میلیون تومان می باشد. اگر شکستگی پا بدون هیچ عیبی درمان گردد میزان آن به ۷۲ میلیون تومان کاهش پیدا می‌کند.
در قانون مجازات اسلام دیه مچ دست برابر با ۲۰ درصد از دیه در سال ۱۴۰۲ است.
با توجه به تبصره 2 ماده 4 قانون بیمه شخص ثالث، دیه آسیب دیده های تصادف زن و مرد با یکدیگر برابر می باشد. این مورد تنها مربوط به حوادث رانندگی است. در صورتی که فردی به صورت عمدی در اثر تصادف باعث فوت شخصی گردد باید دیه کامل انسان را برای او پرداخت کند. خواه اینکه فرد مرد باشد یا زن.
در حالت عادی، دیه زن برابر با 450 میلیون تومان است که در ماه های حرام به 600 میلیون افزایش می یابد. توجه داشته باشید که در قانون مجازات اسلامی دیه دارای دو نوع مقدر و غیرمقدر یا ارش می باشد. دیه مقدر با توجه به شرع و قانون تعیین شده است و میزان آن معین است اما دیه ارش دیه ای است که با توجه به شرع و قانون تعیین نشده است و مقدارآن با توجه به تصمیم دادگاه کیفری معین می شود.
فراموش نکنید که میزان ارش نباید از دیه کامل عضوی که به آن آسیب وارد شده است بیشتر باشد. دیه ارش با توجه به نظریه پزشکی قانونی و اندازه جراحت مشخص می شود. در برخی موارد ممکن است شخص جانی، عاقله یا بیت المال مسئول پرداخت دیه باشند. عاقله بستگان نسبی مرد هستند که در صورت ارتکاب جرم باید مسئولیت دیه را گردن گیرند
در برخی موارد ممکن است که قصاص جانی منوط به پرداخت مازاد دیه به او باشد که در این صورت، مازاد دیه قبل از قصاص به جانی پرداخت می گردد. دیه جنین نیز با توجه به جنسیت او تعیین می گردد. اگر دیه جنین مشخص نباشد، برابر با دیه میانگین کرد و زن خواهد بود. از دیگر موارد که دیه باید پرداخت گردد، جنایت بر میت می باشد. توجه داشته باشید که دیه جنایت بر میت، صرف امور خیریه می شود.
دیه زن و دیه مرد در صورت تصادف برابر خواهد بود. در موارد دیگر، دیه مرد به مانند مبلغ یک انسان کامل پرداخت خواهد شد. دیه یک مرد در ماه های عادی برابر 900 میلیون تومان و در ماه های حرام نیز برابر یک میلیارد و دویست میلیون تومان می باشد.
باتوجه به قوانین اسلامی، هر دختری که به سن شرعی 9 سال و هر پسری که به سن شرعی 15 سال نرسیده باشد کودک محسوب می گردد. توجه داشته باشید که در صورت وقوع تصادف، یا ایجاد هرگونه آسیب، پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی، بلافاصله باید حداقل 50 درصد از دیه به اشخاص آسیب دیده پرداخت شود.
با توجه به ماده 714، اگر در اثر بی احتیاطی و یا عدم رعایت نظم، هرگونه آسیبی به کودک وارد شود، فرد به قتل غیرعمد محکوم شده و مرتکب تحمل شش ماه الی سه سال حبس خواهد بود. همچنین دریافت دیه نیز از سوی اولیای دم مطالبه می شود. توجه داشته باشید که نداشتن گواهینامه رانندگی، عدم رعایت محل عبور عابرپیاده، داشتن سرعت غیرمجازاز عواملی هستند که باعث تشدید مجازات می شوند.
شرکت های بیمه با توجه به بیمه نامه مسئول پرداخت دیه هستند اما میزان خسارات و دیه پرداختی توسط دادگاه مشخص می شود. در غیراین صورت اداره بیمه وظیفه ای برای پرداخت دیه نخواهد داشت. علاوه بر این، فرد آسیب دیده می تواند هزینه بیمارستان را نیز از شخص مطالبه کند.
سخن پایانی
دیه یکی از مهم ترین قوانین جمهوری اسلامی است که با توجه به زن، مرد و کودک مقدار معین آن متفاوت است. مقدار دیه در هر سال با توجه به تورم متفاوت خواهد بود. در سال 1402، دیه یک انسان کامل برابر 900 میلیون می باشد که در ماه های حرام به یک میلیارد و دویست میلیون افزایش می یابد. در این مقاله سعی کردیم شما را با مقدار دیه زن،مرد، کودک آشنا سازیم و اطلاعات کامل را در مورد دیه اعضای هریک از بدن ارائه کنیم.
